INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Piotr I Szafraniec z Łuczyc i Pieskowej Skały h. Starykoń     

Piotr I Szafraniec z Łuczyc i Pieskowej Skały h. Starykoń  

 
 
ok. poł. XIV w. - 1398-03-12
Biogram został opublikowany w XLVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego w latach 2009-2010.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szafraniec Piotr z Łuczyc i Pieskowej Skały h. Starykoń (zm. 1398), podstoli krakowski, stolnik nadworny.

Był synem najpewniej Żegoty Szafrańca (wzmiankowanego w r. 1346), wywodzącego się z linii Starych Koni, dziedziczących w Niedźwiedziu (pow. proszowicki). Jego bratem był bliżej nieznany Jan (zm. po 3 II 1394) i najpewniej wojski krakowski Żegota Szafraniec z Łąkty (zm. przed 31 X 1391).

S. pisał się przeważnie z Łuczyc, ale także z Pieskowej Skały, sporadycznie z Secemina. Po raz pierwszy w źródłach został odnotowany w r. 1372 jako świadek w czasie sesji sądu ziemskiego w Krakowie. W l. siedemdziesiątych XIV w. związał się z dominującym wtedy w Małopolsce ugrupowaniem andegaweńskim i w r. 1376 objął podstolstwo krakowskie. Latem 1377 wziął udział w wyprawie przeciw Litwie, w czasie której, jak podaje Jan Długosz, miała miejsce kłótnia między Węgrami i Polakami. S. został zraniony w twarz, a król Ludwik Węgierski obawiając się, aby nie doszło do zamieszek, nadał poszkodowanemu zamek w Pieskowej Skale wraz z kluczem wsi; było to nadanie czasowe. Do końca panowania Ludwika Węgierskiego S. nie odgrywał większej roli politycznej, miał jednak dobre kontakty z dworem królowej-regentki Elżbiety Łokietkówny i czołowymi przywódcami stronnictwa andegaweńskiego. Od jednego z nich, woj. sandomierskiego Ottona z Pilicy, kupił w r. 1378 na pograniczu małopolsko-śląskim wsie: Klimontów i Siedlec (obecnie dzielnice Sosnowca) wraz z częścią prawa patronatu w kościele w Mysłowicach (ks. raciborskie) za 700 grzywien i pół łanu w Pielgrzymowicach; w r.n. królowa przeniosła te dobra na prawo magdeburskie. Był także jednym z poręczycieli pożyczki króla Ludwika u krakowskiego Żyda Lewka na sumę 30 tys. fl. Punktem zwrotnym w karierze S-a był udział w negocjacjach w l. 1385 i 1386 dotyczących zawarcia unii polsko-litewskiej i objęcia tronu polskiego przez w. ks. lit. Jagiełłę. S. uczestniczył w drugim poselstwie na Litwę, finalizującym w Wołkowysku (11 I 1386) układy polsko-litewskie. Dołączono go do trójki doświadczonych dyplomatów: cześnika krakowskiego Włodka z Charbinowic, kaszt. zawichojskiego Mikołaja z Bogorii i dzierżawcy kazimierskiego Krystyna Ostrowskiego. S. w zamian za przyczynienie się do wyniesienia na tron Jagiełły oraz za pożyczkę w wysokości 500 grzywien gr pol. otrzymał na dzień przed koronacją (3 III t.r.) w zastaw zamek w Pieskowej Skale wraz z kluczem wsi, dopóki król nie zwróci mu pożyczonej sumy. W r. 1387 wziął S. udział w przejęciu Rusi Czerwonej z rąk węgierskich; przygotowując się do wyprawy, sprzedał w grudniu 1386 Klimontów, Siedlec i Pogoń (ks. cieszyńskie) wraz z prawem patronatu kościoła w Mysłowicach za 700 grzywien Wisławowi i Piotrowi z Mysłowic, bratankom abp. gnieźnieńskiego Bodzęty.

S. uczestniczył w l. 1391–6 w wojnie Władysława Jagiełły z ks. opolskim Władysławem. Był dowódcą fortalicjum w Pławniowicach koło Gliwic (terytorium książąt cieszyńskich, sojuszników Polski), które wojska królewskie obsadziły pod koniec r. 1391; dozbroił to fortalicjum jesienią 1393 na koszt króla, kupując dwanaście kusz. W styczniu 1394, dowodząc obroną, wytrzymał atak oddziałów opolskich i doczekał się przed 22 II t.r. odsieczy; następnie ponownie wzmocnił obronę, kupując na koszt króla dwadzieścia kusz. Brał potem udział w trzecim etapie wojen, uczestnicząc latem 1396 w oblężeniu Opola. Tam też 6 VIII t.r. wraz z woj. krakowskim Spytkiem Melsztyńskim, kaszt. lubelskim Piotrem Kmitą i kaszt. nakielskim Wincentym Granowskim pertraktował z książętami opolskimi, bratankami Władysława Opolczyka, ustalając z nimi warunki pokoju.

S. początkowo posiadał niewielkie dobra pod Krakowem, zapewne odziedziczone po ojcu: części w Łuczycach, Pielgrzymowicach, Młodziejowicach, Trątnowicach i Niedźwiedziu (pow. proszowicki) oraz cały Liplas (pow. szczyrzycki). Współpracując blisko z królem Władysławem, otrzymywał nadania i zapisy, zwłaszcza usytuowany na ważnym szlaku handlowym, łączącym Małopolskę ze Śląskiem i Wielkopolską, zamek w Pieskowej Skale wraz z wsiami: Sułoszową, Milonkami, Wielmożą i Wolą (obecnie Wola Kalinowska). W r. 1393 otrzymał konia wartego 20 grzywien, w r.n. 12 łokci sukna brukselskiego i 100 grzywien. Przed r. 1394 król nadał mu część Niegowonic i Rokitno, leżące niedaleko Ogrodzieńca, natomiast 1 VII 1395 zapisał mu za zasługi m. Secemin i przynależną do niego wieś Bichniów (pow. chęciński). W tym czasie (może nawet od początku panowania Jagiełły) S. pełnił też na dworze obowiązki stolnika królewskiego. Oprócz tego posiadał nieruchomości w Krakowie: dwa domy nad Rudawą, pod zamkiem, oraz dom przy ul. Grodzkiej, położony z prawej strony kamienicy Jana Tęczyńskiego, w pobliżu kościoła św. Andrzeja. S. zmarł 12 III 1398, został pochowany w katedrze krakowskiej. Kilka miesięcy później synowie ufundowali przy jego grobie ołtarz św.św. Bartłomieja, Barbary, Floriana i Maurycego, który mieli obsługiwać wikariusze katedralni. Jako uposażenie przekazali im dwa domy nad Rudawą, pod zamkiem krakowskim.

S. był żonaty z bliżej nieznaną Katarzyną (Kachną, zm. 6 I, możliwe, że w r. 1386), z którą miał czterech synów: Jana (zob.), Piotra (zm. 1437, zob.), Stanisława z Młodziejowic (zm. przed 25 IX 1408), który w r. 1398 poślubił Annę, córkę Andrzeja Schonego z Bobolic, Węgra, związanego wcześniej z Władysławem Opolczykiem, dając przez to początek rodzinie Młodziejowskich, i Tomasza z Łuczyc (zm. bezpotomnie przed 20 I 1434, zapewne w r. 1432), oraz dwie córki: Kochnę (zm. 1449, zob. Koniecpolska Konstancja) i nieznaną z imienia żonę Imrama Chrząstowskiego. Nie doszło do skutku planowane drugie małżeństwo S-a, mimo że w maju 1388 przed sądem wiecowym toczył z poparciem królewskim pertraktacje w sprawie ożenku z Elżbietą, córką Wiernka z Górki i Witowa, a bratanicą Mikołaja Wątróbki ze Strzelc i jej ewentualnego posagu (została ona później żoną Spytka z Zabełcza h. Starykoń).

 

Słown. Hist.-Geogr. Ziem Pol., V (Bobolice); Urzędnicy, IV/1; – Czwojdrak B., Osady średniowieczne i ich właściciele na obszarze dzisiejszego Sosnowca, w: Osadnictwo nad Przemszą i Brynicą w średniowieczu, Sosnowiec–Cieszyn 2005 s. 112–19; Dąbrowski J., Ostatnie lata Ludwika Wielkiego 1370–1382, Kr. 1918 s. 199; Gawęda S., Możnowładztwo małopolskie w XIV i w pierwszej połowie XV wieku. Studium z dziejów rozwoju wielkiej własności, Kr. 1966 s. 75–6; Guerquin B., Zamki w Polsce, W. 1984 s. 251–2; Gzella J., Małopolska elita władzy w okresie rządów Ludwika Węgierskiego w Polsce w latach 1370–1382, Tor. 1994 s. 79–80, 117–18; Hadamik C., Średniowieczne dwory obronne w powiecie włoszczowskim, Włoszczowa 2005 s. 27–9; Halecki O., Dzieje Unii Jagiellońskiej, Kr. 1919 I 116; Kołodziejski S., Średniowieczne budowle obronne na terenie Jury Ojcowskiej w świetle wyników nowszych badań, Ojców 2006 s. 31–2; Kuczyński S. M., Rozbiór krytyczny roku 1385 „Dziejów Polski” Jana Długosza, „Studia Źródłozn.” T. 3: 1958 s. 242; Kurtyka J., Problem identyczności urzędów ziemskich krakowskich i nadwornych w wiekach XIV–XVI, w: Urzędy dworu monarszego dawnej Rzeczypospolitej i państw ościennych, Red. A. Gąsiorowski, R. Skowron, Kr. 1996 s. 47; tenże, Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu, Kr. 1997; tenże, Topory, Starekonie i Okszyce. W sprawie związków międzyrodowych w XII i XIV wieku, „Kwart. Hist.” T. 99: 1992 s. 25–7; Majewski A., Zamek w Pieskowej Skale, „Teka Konserwatorska” 1953 z. 2 s. 7–8; Sikora F., Wielopolscy z rodu Starych Koni do początków XVI w., Acta Univ. N. Copernici, Nauki Human.-Społ. Z. 240, Historia [Nr] 26: 1992 s. 145; Sperka J., Działalność polityczna Piotra i Jana Szafrańców w okresie rządów Władysława Jagiełły, w: Genealogia – Rola związków rodzinnych i rodowych w życiu publicznym w Polsce średniowiecznej na tle porównawczym, Red. A. Radzimiński, J. Wroniszewski, Tor. 1996 s. 94–7; tenże, Faworyci Władysława Jagiełły, w: Faworyci i opozycjoniści króla a elity polityczne w Rzeczypospolitej XV–XVIII wieku, Red. M. Markiewicz, R. Skowron, Kr. 2006 s. 42–3, 47–8; tenże, Otoczenie Władysława Opolczyka w latach 1370–1401, Kat. 2006 s. 183–4; tenże, Szafrańcowie herbu Stary Koń w XIV i XV wieku i ich związki z powiatem chęcińskim, w: Materiały i źródła do dziejów powiatu włoszczowskiego, Red. S. Janaczek, B. Janaczek, Włoszczowa 2008 I 24–5, 34–5; tenże, Szafrańcowie herbu Stary Koń. Z dziejów kariery i awansu w późnośredniowiecznej Polsce, Kat. 2001; tenże, Szafrańcowie, Koniecpolscy, Koziegłowscy, Chrząstowscy. Nieznane koligacje i ich wpływ na funkcjonowanie sceny politycznej w okresie panowania Władysława Jagiełły, w: Średniowiecze polskie i powszechne, Red. I. Panic, Kat. 1999 I 134–52; tenże, Wojny Władysława Jagiełły z księciem opolskim Władysławem (1391–1396), Cieszyn 2003; tenże, Z dziejów wojen Władysława Jagiełły z księciem opolskim Władysławem. Działania wojenne w latach 1393–1394, w: Cracovia–Polonia–Europa, Kr. 1995 s. 318–22; Szczur S., Negocjatorzy unii Polski z Litwą i ich kariery, „Analecta Cracoviensia” T. 19: 1987 s. 185–7, 194; Wais H., Rejestry podskarbiego Hinczki z lat 1393–1395 (bruliony a czystopis), „Archeion” T. 91: 1993 s. 51; Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w powiecie włoszczowskim, Marjówka Opoczyńska 1932 s. 222–3; Wojciechowski T., Kościół katedralny w Krakowie, Kr. 1900 s. 105; Zawitkowska W., W służbie pierwszych Jagiellonów. Życie i działalność kanclerza Jana Taszki Koniecpolskiego, Kr. 2005; – Akta grodz. i ziem., II nr 6, 20, III nr 43, 44, V nr 21, 22; Akta Unii; Cod. epist. saec. XV, II; Długosz, Annales, X; Długosz, Liber benef., I, II; Dok. sądu ziem. krak.; Kod. katedry krak., II; Kod. mogilski; Kod. Mpol., I, III, IV; Kod. Wpol., III; Księgi radzieckie kazimierskie 1369–1381, 1385–1402, Wyd. A. Chmiel, Kr. 1932 s. 301; Lehns-u. Besitzurkunden Schlesiens, II; Mon. Pol. Hist., II (kalendarz krak.), VI (kalendarz krak.); Mon. Pol. Hist. (S.N.), V (kalendarz katedry krak.); Najst. księgi m. Kr., cz. 1–2; Rachunki dworu Władysława Jagiełły; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 85, 353, VIII nr 553, 4252, 4711, 5987, 6379, 7947 (uwagi: 107/9, 229/49, 234/19); Zbiór dok. katedry i diec. krak., t. 1 nr 143; Zbiór dok. mpol., cz. 1 nr 150, 151, 154, cz. 6 nr 1528, 1576; – AP w Kr., Oddz. na Wawelu: Terr Crac., t. 1c s. 35, t. 2 s. 25, 44, 46, 54, 69, 72–3, 76–7, 167; IH PAN w Kr., Pracownia Słown. Hist.-Geogr. Mpol. w Średniowieczu: Mater. do t. 5 Kod. Mpol., teczka «T» nr 2.

Jerzy Sperka

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Kazimierz III Wielki

1310-04-30 - 1370-11-05
król Polski
 

Władysław Opolski

między 1326 a 1332 - 1401-05-18
książę kujawski
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Piotr z Turu h. Janina

brak danych - ok. 24 VI 1417
sędzia łęczycki
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.